30 Νοεμβρίου 2016

Κάθισα ή κάθησα;


Στη δημοτική το ρήμα κάθομαι, το οποίο προέρχεται από το αρχαίο ελληνικό κάθημαι, δεν έχει αόριστο στη μεσοπαθητική φωνή (αν είχε θα ήταν "καθήθηκα"), γι' αυτό δανείζεται τύπους από το συνώνυμό του καθίζω. Έτσι, σχηματίζει τους χρόνους του ως εξής: αόριστος κάθισα και (προφορικά) έκατσα, απαρέμφατο καθίσει και (προφορικά) κάτσει, μετοχή παρακειμένου καθισμένος

Προσοχή, λοιπόν, στην προστακτική (κάθισε, καθίστε) και στον αόριστο (κάθισα) που γράφονται με γίωτα (ι). 

Ο τύπος κάθησα είναι λανθασμένος και δε δικαιολογείται σε καμία περίπτωση!



https://e-didaskalia.blogspot.gr/2015/06/blog-post_67.html

16 Οκτωβρίου 2016

Οι 200 τούρκικες λέξεις που χρησιμοποιούμε καθημερινά


Καθημερινά χρησιμοποιούμε πολλές δεκάδες λέξεις οι οποίες είναι τουρκικές και έχουν παρεισφρήσει στη γλώσσα μας χωρίς να γνωρίζουμε την προέλευσή τους και την αντίστοιχη ελληνική έννοια.

Οι 218 (220-2) τουρκικής προέλευσης λέξεις του καταλόγου είναι:
1. Αγάς (δεσποτικός-αυταρχικός),
2. Αγιάζι (πρωινό ή νυχτερινό κρύο),
3. Αλάνα (ανοιχτός χώρος),
4. Αλάνι (αλήτης)
5. Γιακάς (περιλαίμιο),
6. Γιαπί (οικοδομή),
7. Γιαρμάς (ροδάκινο),
8. Γιαούρτι (πηγμένο γάλα)
9. Γιλέκο (περιθωράκιον)
10. Γινάτι (πείσμα),

13 Οκτωβρίου 2016

ΠΑΡΑΣΥΝΘΕΤΑ


- Παρασύνθετες είναι οι παράγωγες λέξεις που σχηματίζονται με τη διαδικασία της παραγωγής (δηλαδή παράγονται) όχι από απλές λέξεις, αλλά από σύνθετες.

α' συνθετικό - β' συνθετικό - σύνθετο - παρασύνθετο 

καλώς - + ορίζω - ? καλωσορίζω - ? καλωσόρισμα 
καλή - + καρδιά - ? καλόκαρδος - ? καλοκαρδίζω

- Παρασύνθετες είναι και ορισμένες λέξεις που σχηματίζονται από την ένωση δύο λέξεων (που συνήθως λέγονται μαζί, αλλά δε φτιάχνουν σύνθετη λέξη) και την προσθήκη της παραγωγικής κατάληξης:

λέξη 1 - λέξη 2 - δε φτιάχνουν σύνθετο - παρασύνθετο 

Αιγαίο - + πέλαγος - δε φτιάχνουν σύνθετο - ? αιγαιοπελαγίτικος 
έξω - + φρενών - δε φτιάχνουν σύνθετο - ? εξωφρενικός 
Νότια - + Αφρική - δε φτιάχνουν σύνθετο - ? Νοτιοαφρικανός 
Άρειος - + Πάγος - δε φτιάχνουν σύνθετο - ? Αρεοπαγίτης

12 Οκτωβρίου 2016

Γραφή ξένων λέξεων.

Τις ξένες λέξεις μέσα σε ελληνικά κείμενα είναι καλό να τις γράφουμε με την φωνητική τους απόδοση στα Ελληνικά (με ελληνικούς χαρακτήρες) και μέσα σε παρένθεση, αν θέλουμε, μπορούμε να γράφουμε την ξένη λέξη. 

π.χ. τζιπ (Jeep)
       Σουμάχερ (chumacher )

ωφέλιμος - οφείλω


20 Σεπτεμβρίου 2016

"κρείττον εστί το σιγάν του λαλείν"

"κρείττον εστί το σιγάν του λαλείν", 

δηλαδή καλύτερα να σιωπά κανείς παρά να μιλάει.

11 Σεπτεμβρίου 2016

Γράφονται με μία, με δύο ή περισσότερες λέξεις.

Γράφονται με μια λέξη

1. Τα αριθμητικά από το 13 μέχρι το 19
13   δεκατρία
14   δεκατέσσερα
15   δεκαπέντε
16   δεκαέξι
17   δεκαεπτά
18   δεκαοκτώ
19   δεκαεννέα
2. Οι λέξεις:

27 Ιουλίου 2016

Η ομόηχες λέξεις: η σορός και ο σωρός.

σορός και σωρός

Το ουσιαστικό σορός είναι θηλυκού γένους. Πρόκειται για αρχαία λέξη. Σημαίνει το σώμα νεκρού ανθρώπου, το λείψανο, ενώ στην αρχαιότητα η αρχική σημασία της λέξης ήταν «φέρετρο». Παραδείγματα χρήσης: Η σορός του Αρχιεπισκόπου θα εκτίθεται σε λαϊκό προσκύνημα. Η σορός του μεταφέρθηκε στο νοσοκομείο, όπου θα διενεργηθεί νεκροψία- νεκροτομή. Δεν χρησιμοποιούνται στη νέα Ελληνική λέξεις της ίδιας οικογένειας με το ουσιαστικό σορός

Το ουσιαστικό σωρός είναι αρσενικού γένους. Είναι και αυτή αρχαία λέξη. Δηλώνει σύνολο πραγμάτων που βρίσκονται κάπου μαζί, χωρίς να έχουν τακτοποιηθεί, ταξινομηθεί κτλ. Γνωστή είναι η φράση ένα σωρό, με τη σημασία «πάρα πολλά», λ.χ.: Έχω ένα σωρό προβλήματα. Στην ίδια οικογένεια με το σωρός ανήκουν οι λέξεις επισώρευση, συσσώρευση, σωρεία, σωρηδόν. 

6 Ιουνίου 2016

«Λοιδορήσαι τους πονηρούς ουδέν εστ επίφθονον, άλλα τιμή 

τοίσι χρηστοίς, όστις ευ λογίζεται». 

(Αριστοφάνους, Ιππής).
Να ξεφτιλίζεις τους κακούς διόλου δεν είναι άπρεπο, ίσα-ίσα 

τιμά τους καλούς, έτσι λεν οι μυαλωμένοι.

24 Μαΐου 2016


24/5/16

Ἐτυμολογία: ταξίδι στὶς φλέβες τῆς γλώσσας μας

Δημήτρης Νατσιός

. Ὅταν θέλω νὰ διδάξω στοὺς μαθητές μου, παιδιὰ τοῦ δημοτικοῦ, τὴν ὡραιότητα τῆς ἐτυμολογίας τῶν λέξεων τῆς γλυκάκουστης γλώσσας μας, τοὺς ἀναφέρω ἕνα πολὺ ἁπλὸ παράδειγμα. Τοὺς ρωτῶ γιατί ὀνομάστηκε ἔτσι ὁ σκίουρος. Εὔκολα καταλήγουμε στὰ δύο συνθετικά της λέξεως: σκιὰ + οὐρά. «Καὶ γιατί τὸ εἶπαν ἔτσι οἱ νουνεχεῖς καὶ εὑρηματικοὶ πρόγονοί μας; Γιατί ἡ φουντωτὴ καὶ μεγάλη οὐρά του δημιουργεῖ σκιά». Ἀμέσως τὰ παιδιὰ «ψυλλιάζονται», ὑποπτεύονται ὅτι κάτι συμβαίνει μὲ τὶς λέξεις καὶ τά... γενέθλιά τους.. Τὸ ἴδιο γίνεται καὶ μὲ τὴν λέξη ρινόκερος. «Ρὶν» εἶναι ἡ μύτη, τοὺς λὲς γιὰ τὸν ὠτορινολαρυγγολόγο, τὸν ὁποῖο ἔχουν ἐπισκεφτεῖ – τὸ πρῶτο συνθετικὸ «ὠτο», τὰ αὐτιά, ἐδῶ στὸ Κιλκίς, τὸ γνωρίζουν οἱ ποντιακῆς καταγωγῆς μαθητές, ἀπὸ τὰ νόστιμα «ὠτία» ποὺ φτιάχνουν οἱ μάνες ἢ κυρίως οἱ γιαγιάδες τους, τὸ δεύτερο συνθετικὸ «-κερος» (ἢ -κερως, ἐκ τοῦ κέρας, τὸ κέρατο), καὶ μᾶς προκύπτει τὸ ζῶο ποὺ ἔχει στὴν μύτη ἕνα κέρατο. Λέγαμε τὶς προάλλες γιὰ τὴν γενοκτονία τῶν Ποντίων καὶ ἀναλύαμε τὰ συνθετικὰ γένος + κτείνω. Τὸ κτείνω (=σκοτώνω), δὲν τὸ ἀναγνωρίζουν, ὅμως ἂν τοὺς πεῖς ὅτι σημαίνει σκοτώνω (ἐκ τοῦ σκότους), φτάνουμε στὴν αὐτοκτονία, στὰ ἐντομοκτόνα, στὴν λιμοκτονία.

18 Μαΐου 2016

Τετάρτη, 18 Μαΐου 2016

Ετυμολογία αρχαίων ονομάτων: Δείτε τι σημαίνει το όνομά σας!

Ετυμολογία αρχαίων ονομάτων: Δείτε τι σημαίνει το όνομά σας!  

Αναρωτιέστε τι μπορεί να σημαίνει το όνομά σας;
Στη λίστα που ακολουθεί θα σας λυθεί η όποια απορία...
Αγαθοκλής (αγαθός+κλέος) ο έχων καλή φήμη.
Αγησίλαος ( άγω+λαός) ο ικανός ηγέτης.

Αθηναγόρας (Αθήναι+αγορά) ο σοφός αγορητής
Αθηνόδωρος (Αθηνά+δώρο) δώρο της Αθηνάς, ο σοφός.
Αλέξανδρος (αλέξω:απομακρύνω+ανήρ) ο απωθών τους άνδρες, ο ανδρείος.
Αλκιβιάδης (αλκή+βία) ο τολμηρότατος.
Ανδροκλής (ανήρ+κλέος) ο ένδοξος.
Αριστογένης (άριστος+γένος) ο ευγενής.

17 Απριλίου 2016

16/4/16

Τι έχουν πει οι ξένοι για την Ελληνική γλώσσα

Ντε Γρόοτ (Ολλανδός καθηγητής Ομηρικών κειμένων στο πανεπιστήμιο του Μόντρεαλ)
«Η Ελληνική γλώσσα έχει συνέχεια και σε μαθαίνει να είσαι αδέσποτος και να έχεις μια δόξα, δηλαδή μια γνώμη. Στην γλώσσα αυτή δεν υπάρχει ορθοδοξία. Έτσι ακόμη και αν το εκπαιδευτικό σύστημα θέλει ανθρώπους νομοταγείς – σε ένα καλούπι – το πνεύμα των αρχαίων κειμένων και η γλώσσα σε μαθαίνουν να είσαι αφεντικό.» 

5 Απριλίου 2016

«ΑΙΣΧΡΟΝ έστι σιγάν, της Ελλάδος πάσης αδικουμένης»

 Δημοσθένης

 «Είναι ντροπή να σιωπάς, όταν όλη η ΕΛΛΑΣ αδικείται».

20 Μαρτίου 2016

Αντιδάνεια.

Ο γάντζος ............<........... γαμψός.

Ο στυλός - το στυλό ...< stylographe <.......... στύλος.

Κόμικς - κόμιξ...............< comicus <......... κωμικός.

Τζύρος..............<.............. γύρος.

Μοτοσυκλέτα......< motocyclette<.... < κύκλος.

Στυλ....< style < stylus <... στύλος.


ΠΡΟΣΟΧΗ: Τα αντιδάνεια ακολουθούν την ορθογραφία της δάνειας λέξης.

13 Μαρτίου 2016

Λέξεις που μπορεί να μην ξέρετε πως έχουν ελληνική ρίζα, λέξεις δικές μας που κάνουν "καριέρα" στο εξωτερικό
Adtech Ad
Το ξέρατε ότι το "yes" είναι ελληνικό; Το "turbo"; Το "kiss";
AdTech Ad
Το blog thedailyowl μας παρουσιάζει δέκα λέξεις με ελληνική ρίζα, που κάνουν τη δική τους "καριέρα" στο εξωτερικό, την ώρα που η ελληνική γλώσσα, απλοποιείται όλο και περισσότερο. Πάμε να τις δούμε παρακάτω.
Turbo
Και ποιός δεν την ξέρει αυτήν την μικρή λεξούλα; Από τις ηλεκτρικές σκούπες μέχρι τα αγωνιστικά αυτοκίνητα, το turbo έχει χαρακτηρίσει την απόδοση πληθώρας συσκευών και κινητήρων.  Και όμως, προέρχεται από την αρχαία ελληνική τύρβη που σημαίνει την κυκλική και ταραχώδη κίνηση. Εύκολα μπορεί να καταλάβει κανείς για ποιόν λόγο καθιερώθηκε στα αγγλικά. Επικουρικά, Τύρβη ήταν και μια τοπική θρησκευτική εορτή προς τιμή του Διονύσου που περιελάμβανε έναν διθυραμβικό χορό.

8 Μαρτίου 2016

«δέσποτα μέμνησο των Αθηναίων»

Ο Πέρσης βασιλιάς Δαρείος είχε βάλει έναν δούλο να του θυμίζει βράδυ και πρωί να μην ξεχάσει να τιμωρήσει τους Αθηναίους, που είχαν βοηθήσει τις ιωνικές πόλεις να επαναστατήσουν εναντίον του. Έχει μείνει στην ιστορία το, «δέσποτα μέμνησο των Αθηναίων» – βασιλιά μου, θυμήσου τους Αθηναίου

6 Μαρτίου 2016

Λαθρομετανάστης-παράτυπος μετανάστης-πολιτικός πρόσφυγας.


 (φαινόμενο πολιτικής προπαγάνδας)
Το συνθετικό λάθρο- που υπάρχει στις λέξεις λαθραναγνώστης, λαθρεμπόριο, λαθροχειρία, λαθρεπιβάτης, λαθροθήρας, λαθρομετανάστης προέρχεται από το ρήμα λανθάνω που σημαίνει κρύβομαι. Αφορά την πράξη και όχι τον άνθρωπο. Ο λαθραναγνώστης δεν είναι λαθραίος άνθρωπος. Είναι ένας κανονικός άνθρωπος που διαβάζει "στη ζούλα". Δηλαδή δεν χρειάζεται, σώνει και καλά, παρανομία για να είσαι λαθρο-.
Λαθρομετανάστης, λοιπόν, είναι αυτός που μπαίνει σε μια χώρα χωρίς να περάσει από τις επίσημες εισόδους.  Μπορεί να είναι άγιος άνθρωπος. Ο όρος δεν αναφέρεται στο ποιόν του, αλλά στον τρόπο εισόδου. Δεν είναι όμως παράτυπος, διότι η πράξη του είναι καραμπινάτα παράνομη. Άλλο παρατυπία, άλλο παρανομία - και όσοι έχουν βγάλει το δημοτικό γνωρίζουν τη διαφορά. Έτσι είναι λαθρομετανάστης κι όχι παράτυπος μετανάστης.
Πολιτικός πρόσφυγας γίνεται κάποιος αφού το κράτος υποδοχής τού αναγνωρίσει αυτή την ιδιότητα. Δεν είναι ο καθένας που ισχυρίζεται ότι έχει φύγει από τη χώρα του λόγω πολέμου ή πολιτικών (ή άλλων) διώξεων. Άρα όσοι συνωστίζονται στην Ειδομένη είναι λαθρομετανάστες, εισελθόντες παράνομα στο έδαφος της Ελλάδας. 

3 Ιανουαρίου 2016

2/1/16

ΘΕΡΜΟΠΥΛΕΣ: Τι είναι οι Θερμοπύλες, εν τέλει; Τι είναι η Ιθάκη; Τι είναι οικογένεια; Τι είμαι πατρίδα;

Παναγιώτης Ήφαιστος

Θερμοπύλες


Τιμή σ’ εκείνους όπου στην ζωή των / ώρισαν και φυλάγουν Θερμοπύλες.
Ποτέ από το χρέος μη κινούντες· / δίκαιοι κ’ ίσοι σ’ όλες των τες πράξεις,
αλλά με λύπη κιόλας κ’ ευσπλαχνία· / γενναίοι οσάκις είναι πλούσιοι, κι όταν
είναι πτωχοί, πάλ’ εις μικρόν γενναίοι, / πάλι συντρέχοντες όσο μπορούνε·
πάντοτε την αλήθεια ομιλούντες, / πλην χωρίς μίσος για τους ψευδομένους.
Και περισσότερη τιμή τους πρέπει / όταν προβλέπουν (και πολλοί προβλέπουν)
πως ο Εφιάλτης θα φανεί στο τέλος, / κ’ οι Μήδοι επί τέλους θα διαβούνε.

Δημοφιλείς αναρτήσεις