7 Ιουνίου 2017

Ηθοποιός - ευήθης - αήθης - πανούργος

Ηθοποιός σημαίνει ποιώ ήθος, λένε με καμάρι διάφοροι ημιμαθείς του "σανιδιού". Αυτό σημαίνει, όντως. Μόνο που "ήθος" (και έθος) στα αρχαία είναι ο χαρακτήρας του ανθρώπου (αλλά και το ενδιαίτημά του). Γι΄ αυτό, εκείνος που έχει καλό χαρακτήρα λέγεται ευήθης και εκείνος που έχει κακό, αήθης. Ο ηθοποιός λοιπόν πλάθει χαρακτήρες. Το αν έχει ή δεν έχει ήθος, (με την νεοελληνική σημασία της λέξης) είναι μια τελείως άλλη ιστορία, ανεξάρτητη του πόσο καλός ηθοποιός είναι. Μπορεί δηλαδή ένας πολύ ταλαντούχος ηθοποιός να είναι αήθης και ένας ατάλαντος να είναι ευήθης. Μπορεί επίσης να είναι ατάλαντος και αήθης, οπότε γίνεται λαϊκός δικαστής.
Υ.Γ. Η περιπέτεια της λέξης "ευήθης" είναι αποκαλυπτική της διαχρονικής ελληνικής κουλτούρας. Αρχικώς σήμαινε τον έχοντα καλό χαρακτήρα, τον τίμιο. Και η ευήθεια ήταν η αγαθότης του ύφους, η καλή διάθεσις, η τιμιότης, η ευγενής απλότης, (βλέπε λεξικό Δημητράκου). Ο Πλάτωνας και ο Δημοσθένης χρησιμοποιούν τον όρο με την θετική του σημασία. Φαίνεται όμως ότι το να είσαι ευήθης όταν οι άλλοι ήταν πανούργοι (μετήρχοντο δηλαδή παντός έργου, έκαναν τα πάντα για να σου τη φέρουν) σε έκανε μπουνταλά. Έτσι στην αρχαία γραμματεία για κάποιο διάστημα χρησιμοποιούνται και οι δύο σημασίες, (όπως σήμερα η λέξη "αγαθός"), αλλά τελικά επικρατεί η αρνητική. Ευήθεια σήμερα ονομάζεται η υπερβολική ευπιστία, η ανοησία. Και ευήθης είναι ο αγαθιάρης, ο εύπιστος, ο κουτός.

Θάνος Τζήμερος.

Δημοφιλείς αναρτήσεις