27 Αυγούστου 2010

"Σαρδόνιο χαμόγελο".

Ο υποκριτικά ή σαρκαστικά γελών. Ακόμη και ο μορφασμός του προσώπου,του οποίου οι μύες συσπώνται, προσομοιούμενοι γέλιου, εφόσον έχει καταναλωθεί "σαρδάνη", ένα φυτό που συναντάται στη Σαρδινία.

"Πύρρειος νίκη"

Πύρρειος νίκη ονομάζεται μεταφορικά το αποτέλεσμα μιας μάχης κατά την οποία αναδεικνύεται μεν νικητής, αυτός όμως έχει υποστεί τόσο βαριές απώλειες, ώστε μελλοντικά θα του είναι δύσκολο ή αδύνατο να συνεχίσει να αγωνίζεται για την επίτευξη των σκοπών του.

  • Πύρρειος ήταν η νίκη του Πύρρου στο Άσκλον το 279 π.Χ. επί των Ρωμαίων. Αν και τυπικά ο Μολοσσός βασιλιάς αναδείχθηκε νικητής, έχασε πολλούς άνδρες και τους πιο επίλεκτους αξιωματικούς του - αναγκάστηκε έτσι να μεταβάλει τα αρχικά σχέδιά του, τα οποία προέβλεπαν πορεία προς τη Ρώμη. O Πλούταρχος γράφει πως όταν ένας στρατιώτης πλησίασε τον Πύρρο για να τον συγχαρεί, αυτός του απάντησε αυτοσαρκαστικά, «Μια ακόμα νίκη επί των Ρωμαίων και θα χαθούμε εντελώς»

"Δαμόκλειος σπάθη".

Με τον όρο "Δαμόκλειος Σπάθη"εννοούμε το συνεχή θανάσιμο κίνδυνο που  απειλεί συνεχώς τη ζωή μας ή το λόγο για μια επικείμενη καταστροφή τεράστιου μεγέθους.
  
 Ο όρος έχει την απαρχή του στην εξής παράδοση: 
  
 Στο παλάτι των Συρακουσών κάποτε κυβερνούσε ο Διονύσιος, άντρας με πολλά  πλούτη, χλιδή και ατράνταχτη εξουσία. Και όπως συμβαίνει σε τέτοιες περιπτώσεις, οι κόλακες γύρω του ήταν πολλοί και επιθυμούσαν να γευτούν λίγη από την πολυτέλεια και την αίγλη της βασλικής αυλής, δείχνοντας τη συνεχή υποστήριξή τους στο πρόσωπό του.  

11 Αυγούστου 2010

Απλώς - απλά (χρησιμοποιούνται συχνά λάθος)

Το επίθετο απλός,-ή,-ό σημαίνει "αυτός που δεν είναι σύνθετος". Το επίρρημα απλά σημαίνει " με απλό τρόπο, με απλότητα, όχι σύνθετα". Ενώ το επίρρημα απλώς σημαίνει "μόνο".

23 Ιουλίου 2010

"διέβη τον Ρουβίκωνα" - "Ο κύβος ερρίφθη" (alea jacta est).

Ρουβίκων (Rubico) είναι το λατινικό όνομα ενός μικρού ποταμού στη βόρεια Ιταλία που χυνόταν στην Αδριατική θάλασσα.

Στη ρωμαϊκή εποχή, κατά τη ρεπουμπλικανική περίοδο, ο νόμος απαγόρευε στους Ρωμαίους στρατηγούς να τον διαβούν με τις λεγεώνες τους. Το μέτρο αποσκοπούσε στο να αποτρέψει την είσοδο στρατού στην Ιταλία, επομένως και το ενδεχόμενο πραξικοπήματος ή εμφυλίου πολέμου.

Όταν ο Ιούλιος Καίσαρ το 49 π.Χ. αποφάσισε να τον περάσει, πριν συγκρουστεί με τον Πομπήιο, αναφώνησε την περίφημη ιστορική φράση "Ο κύβος ερρίφθη" (alea jacta est).

Η φράση "διέβη τον Ρουβίκωνα" αναφέρεται σε ανθρώπους που εν γνώσει τους λαμβάνουν μια ριψοκίνδυνη απόφαση χωρίς επιστροφή.

14 Ιουλίου 2010

Η ορθογραφία των λέξεων και η λεγόμενη "απλοποίηση".

Δάνειες λέξεις, χρήση και ορθογραφία.


Το τανκς ή το τανκ

Ο στυλός ή το στυλό;

Ο κανόνας « οι ξένες λέξεις είναι άκλιτες» είναι σωστός αλλά λέει τη μισή «αλήθεια»! Το σωστό είναι: «οι ξένες λέξεις όταν τις πρωτοδανειζόμαστε είναι άκλιτες, με το πέρασμα του χρόνου, κατά κανόνα, κλίνονται». Φυσικά ο χρόνος που χρειάζεται μία ξένη λέξη για να προσαρμοστεί φωνητικά στην ελληνική γλώσσα και να κλιθεί είναι σχετικός και πολύ μεγάλος. Π.χ. οι λέξεις: πόρτα, ταβάνι, και εκατοντάδες άλλες, είναι ξένες λέξεις και κλίνονται. Ελάχιστες είναι οι ξένες λέξεις που με το πέρασμα του χρόνου μένουν άκλιτες και μάλιστα πολλές από αυτές αντικαθίστανται ή παύουν να χρησιμοποιούνται (π.χ. αμπραγιάζ = συμπλέκτης). Η διαφορά με τη λέξη «το στυλό» είναι ότι είναι επαναδάνειο. Είναι, δηλαδή, ελληνική λέξη – για αυτό το λόγο πρέπει να γράφεται και με ύψιλον – με αποτέλεσμα να μην χρειάζεται πολύς χρόνος για τη φωνητική της προσαρμογή. ( εδώ να πω ότι η φωνητική προσαρμογή είναι μία «φυσική» γλωσσική διαδικασία που έχει να κάνει με τον προφορικό λόγο στην καθημερινή χρήση της γλώσσας και όχι κάποια τεχνητή – κλινική γλωσσικά – διαδικασία). Η λέξη προέρχεται από την ελληνική λέξη «ο στύλος». Έτσι έγινε γρήγορα η φωνητική προσαρμογή της λέξης στο αρσενικό, «ο στυλός»! Πλέον, η λέξη, είναι γλωσσικά ορθό να προφέρεται και να γράφεται στο αρσενικό της: «ο στυλός»! Φυσικά δεν απαγορεύεται να χρησιμοποιείται το άκλιτο ή να διορθώνεται στο γραπτό λόγο, αλλά θα πρέπει, στην μεταβατική περίοδο που βρίσκεται η λέξη, να προτιμάται το αρσενικό. Έτσι κι αλλιώς, είναι αναπόδραστο, σε μερικά χρόνια, η γλώσσα, να «αποβάλλει» το ουδέτερο και άκλιτο. 

Λύτος Δ. Κωνσταντίνος.

11 Ιουλίου 2010

Αρχαίες και λόγιες φράσεις.

Αβρόχοις ποσί (χρησιμοποιείται συχνά λάθος)

Χωρίς να βραχούν (ούτε) τα πόδια. Μτφ.χωρίς να πάθουν τίποτε, χωρίς συνέπειες, ανώδυνα, χωρίς κόπο.

22 Ιουνίου 2010

Τι σημαίνει η λέξη "βία" στον τέταρτο στίχο του Εθνικού Ύμνου.

Διονύσιος Σολωμός:

Σε γνωρίζω από την κόψη
Του σπαθιού την τρομερή,
Σε γνωρίζω από την όψη
Που με βία μετρά τη γη.

(Βιάζομαι, επισπεύδω, προτρέχω...επείγομαι από την ταχύτητα ή τη σπουδή με την οποία ενεργεί όποιος καταβάλλει έντονη προσπάθεια...διάθεση για ενεργοποίηση, ζέση, ζήλο...την προθυμία την οποία εκδηλώνει αυτός που ασχολείται με κάτι σοβαρό και, κατ΄ επέκταση, την επιμέλεια και την προσοχή που αφιερώνει.)

ο Καβάφης γράφει:

«Ίσως δεν έφθασεν ακόμη ο καιρός.

Να μη βιαζόμεθα· είν’ επικίνδυνον πράγμα η βία.»



Χρόνια ακούγαμε από ένα πολιτικό θερμοκήπιο ότι μία είναι η έννοια της λέξεις "βία"! Αυτοί που "γνωρίζουμε" όλοι ( μιλούσαν φυσικά για την αρχική έννοια τις λέξεις βία ). 

Λατινικές λόγιες εκφράσεις.

Το όνομα των ΕΛΛΗΝΩΝ

2000 π.Χ.
Πελασγοί

Αχαιοί, Δωριείς, Αιολείς, Ίωνες,

Δαναοί, Αργείοι, Έλληνες, Παναχαιοί, Πανέλληνες, Γραικοί

Γραικοί - Graeci (λατινικά)

800 π.Χ.

Έλληνες

100 π.Χ.

Έλληνες, Γραικοί,

500 μ.Χ.

Έλληνες (ειδωλολάτρες, πολυθεϊστές)

Γραικοί, (ειδικότερη σημασία «ελληνορθόδοξοι»)

Ρωμιοί  (ελληνορθόδοξοι)

Έλληνες (ελληνορθόδοξοι)

1000 μ.Χ.

Γραικοί  - Greek (αγγλ.), Grec (γαλλ.), Grieche (γερμ.)(λαοί της Δύσης)

Ίωνες - Γιουνάν ( λαοί της Ανατολής)

«Σιλά» ( ο άλλος μεγάλος πολιτισμός) (κίνα) 

1800 μ.Χ.

Έλληνες, Γραικοί, Ρωμιοί

1830 μ.Χ.


Έλληνες.

1980 μ.Χ.

 (Ελλάς το Hellas, ως επίσημη ονομασία της Ελλάδας στην Ευρωπαϊκή Ένωση)

2000 μ.Χ.
Έλληνες, Γραικοί(Greek), Ίωνες(Γιουνάν),«Σιλά»

Τα... σε -ισμός.

10 Ιουνίου 2010

Η διαφορά του "κατ' αρχήν" με το "κατ' αρχάς" (χρησιμοποιούνται συχνά λάθος)

Πολύ συχνά χρησιμοποιείται λάθος αντί για το "κατ' αρχάς" το "κατ' αρχήν".
Το "κατ' αρχάς" σημαίνει: αρχικά / αρχικώς, στην αρχή.

Το "κατ' αρχήν" σημαίνει: για λόγους αρχής, στα βασικά σημεία ("κατ' αρχήν διαφωνώ με το σκεπτικό της απόφασης", "η κατ' αρχήν ψήφιση του νομοσχεδίου").



"εξ απαλών ονύχων" (χρησιμοποιείται συχνά λάθος)

Σημαίνει: "από την παιδική ηλικία" κάποιου.

Η διαφορά του "τέως" με το "πρώην" (υπάρχει συχνά παρανόηση)

Και τα δύο προσδιορίζουν μία ιδιότητα κάποιου που πλέον δεν την έχει. Η διαφορά είναι ότι το «πρώην» μπορούμε να το χρησιμοποιήσουμε για όλους που είχαν αυτή την ιδιότητα, ενώ το «τέως» μόνο για έναν , τον ακριβώς προηγούμενο! Παράδειγμα, οι πρώην υπουργοί οικονομίας της Ελλάδας είναι όλοι όσοι είχαν διατελέσει στο αξίωμα, από αυτούς - «τους πρώην» - ένας μόνο πάντα, ο τελευταίος εξ αυτόν, θα είναι και τέως. ( …Άρα πρώην σημαίνει «παλαιότερος, κάποτε στο παρελθόν», ενώ τέως σημαίνει «τελευταίος, πρόσφατος, μέχρι πριν από λίγο»…Γ.Μπαμπινιώτης, Λεξικό της νέας ελληνικής γλώσσας, σελ.1782.).
Έτσι το «τέως» δεν δηλώνει κάτι το «αρνητικό» για κάποιον που προσδιορίζει, ούτε δηλώνει ότι ο κάθε «τέως» δεν μπορεί να ξαναγίνει «νυν» (πολλοί υπουργοί ήταν τέως και ξανά έγιναν υπουργοί). Το τέως χρησιμοποιήθηκε λάθος, με τις παραπάνω διαστάσεις, στην περίπτωση του Βασιλιά. Το αξίωμα είναι «Βασιλιάς της Ελλάδας», νυν δεν υπάρχει, οι πρώην πρέπει να ήταν επτά, ο τελευταίος εξ αυτών είναι τέως. Υπάρχουν και άλλες περιπτώσεις που από ιδεοληψία παραβιάσθηκαν, η Γλώσσα, η παράδοση, η ιστορία, η τέχνη, η θρησκευτικοί ύμνοι.

Λύτος Δ. Κωνσταντίνος.

Πότε λέμε "άμεσα" και πότε "αμέσως" (χρησιμοποιούνται συχνά λάθος)

Το «άμεσα» είναι τροπικό επίρρημα και σημαίνει απευθείας, χωρίς τη μεσολάβηση κάποιου. Μας δηλώνει τον τρόπο με τον οποίο θα ενεργήσουμε και δεν έχει σχέση με το χρόνο.
Αντίθετα το «αμέσως» είναι χρονικό επίρρημα και σημαίνει χωρίς χρονοτριβή.
Είναι εσφαλμένη η χρήση του άμεσα αντί του χρονικού αμέσως.

Δημοφιλείς αναρτήσεις