Χειρούργος ή χειρουργός;

Από τον Μπαμπινιώτη στο λεξικό του:

Το σωστό είναι το οξύτονο χειρουργός (λ. αρχαία) αφού όλα τα σύνθετα σου -ουργός (,-ο-εργός) τονίζονται στη λήγουσα: δημιουργός, οπλουργός, ξυλουργός, μηχανουργός, πυροτεχνουργός, υπουργός, σιδηρουργός, μουσουργός, δραματουργός, θαυματουργός, λειτουργός, υφαντουργός, αυτουργός, στιχουργός κ.ά. Σε -ούργος (παροξύοταν) σχηματίστηκαν μόνο τα (κακόσημα) κακούργος και πανούργος και, κατ' αυτά, το νεότ. ραδιούργος. Άρα χειρουργός, και όχι χειρούργος. Ας σημειωθεί ότι η λ. χειρουργός, πρωτού φτάσει να σημαίνει "τον γιατρό που επεμβαίνει χειρουργικώς" (από τον 1ο αι. μΧ.) σήμαινε "τον εργαζόμενο με τα χέρια, χειρωνακτικά", τον τεχνίτη και τον καλλιτέχνη.

Τουρνουά – Οι λέξεις έχουν τη δική τους ιστορία

© 2008 Νίκος Σαραντάκος

Προειδοποίηση: αν θέλετε απλώς να μάθετε ποια ελληνική λέξη είναι η ρίζα της λ. τουρνουά, η απάντηση είναι τόρνος. Και για να μην κάνω μισές δουλειές, οι απαντήσεις στην άσκηση 3 της σελίδας 12 του βιβλίου αρχαίων ελληνικών της Α’ Γυμνασίου είναι οι εξής:

τουρνουά από τη λ. τόρνος

τζίρος από τη λ. γύρος

φαντεζί από τη λ. φαντασία (αυτό ήταν εύκολο)

παρλάρω από τη λ. παραβολή (δείτε εδώ για περισσότερα)

πιάτσα από τη λ. πλατεία (ή μάλλον από το πλατεία οδός)

σκιτσάρω από καμιά λέξη· είναι λάθος του βιβλίου ή μάλλον λάθος του Λεξικού Μπαμπινιώτη· αλλά η λέξη την οποία εννοούν, είναι η λέξη σχέδιος (ή, πιο απλά, σχέδιον).

Περηφάνια ή περηφάνεια;

Περηφάνια ή περηφάνεια;

Η λέξη περηφάνια προέρχεται από το επίθετο περήφανος και ως εκ τούτου γράφεται με την κατάληξη -ια.

περηφάνια < περήφανος + -ια

Η γραφή περηφάνεια είναι λανθασμένη κι έχει προκύψει από σύγχυση με το λόγιο υπερηφάνεια.

Η λόγια λέξη υπερηφάνεια γράφεται με την κατάληξη -εια, γιατί προέρχεται από το ρήμα υπερηφανεύομαι.

υπερηφάνεια < υπερηφανεύομαι + -εια

Για το e-didaskalia.blogspot.gr

Αποστόλης Ζυμβραγάκης

Φιλόλογος

Πάρθιο βέλος,

ΠΑΡΘΙΟΣ ΒΕΛΟΣ

Οι Πάρθιοι , ήταν λαός ασιατικός , από την Κασπία θάλασσα και ήταν φημισμένοι τοξότες πάνω από τ`άλογο , ξεχωριστά επικίνδυνοι στην μάχη , όταν κάνοντας πως φεύγουν , έριχναν στον εχθρό τα βέλη τους. η φράση λέγεται για επίθεση , επίκριση , κάτι δυσάρεστο , που γίνεται την τελευταία στιγμή .

Γιατί είναι σπουδαία τα λάχανα; Τι δουλειά έχουν οι κουτσοί στον Άγιο Παντελεήμονα; Ποιος ήταν ο Κουτρούλης που έκανε πάταγο με το γάμο του;

ΑΛΛΑΞΕ Ο ΜΑΝΩΛΙΟΣ ΚΑΙ ΕΒΑΛΕ ΤΑ ΡΟΥΧΑ ΤΟΥ ΑΛΛΙΩΣ

Στους χρόνους του Όθωνα, υπήρχε ένας γνωστός κουρελιάρης τύπος: Ο Μανώλης Μπατίνος. Δεν υπήρχε κανείς στην Αθήνα που να μην τον γνωρίζει, μα και να μην τον συμπαθεί. Οι κάτοικοι του έδιναν συχνά κανένα παντελόνι ή κανένα σακάκι, αλλά αυτός δεν καταδέχονταν να τα πάρει, γιατί δεν ήταν ζητιάνος. Ήταν ποιητής, ρήτορας και φιλόσοφος (έτσι πίστευε).

Στεκόταν σε μια πλατεία και αράδιαζε ότι του κατέβαινε. Κάποτε λοιπόν έτυχε να περάσει από εκεί ο Ιωάννης Κωλέττης. Ο Μανώλης Μπατίνος τον πλησίασε και τον ρώτησε, αν έχει το δικαίωμα να βγάλει λόγο στη Βουλή. Ο Κωλέττης του είπε ότι θα του έδινε ευχαρίστως άδεια αν πετούσε από πάνω του τα παλιόρουχα που φορούσε κι έβαζε άλλα.

Την άλλη μέρα ο Μανώλης παρουσιάστηκε στην πλατεία με τα ίδια ρούχα, αλλά τα είχε γυρίσει ανάποδα και φορούσε τα μέσα έξω.

Πόσες και ποιες οι ελληνικές επιγραφές στο εξωτερικό που μας κάνουν περήφανους

09-11-2018

Ας δούμε ορισμένες από αυτές τις ελληνικές επιγραφές:

-Το έμβλημα της 300ης σειράς των «βατραχιών» της Αμερικής (US NAVY SEALS), είναι Ελληνικό :CLASS 300 ΜΟΛΩΝ ΛΑΒΕ!

-Στο πανεπιστήμιο του Τέξας υπάρχει ένα από τα σημαντικότερα αποφθέγματα του Δημόκριτου : «…. Βούλεσθαι μᾶλλον μίαν εὑρεῖν αἰτιολογίαν ἢ τὴν Περσῶν οἱ βασιλεί αν γενέσθαι…», (προτιμούσε να βρει μία ερμηνεία «για ένα φαινόμενο», παρά να γίνει δικό του το βασίλειο της Περσίας).

Γλείφω ή γλύφω;

Γλείφω το παγωτό, «λείχω» στα αρχαία (εξού και τα: γλειφιτζούρι, γλείψιμο, γλείφτης) και γλύφω την πέτρα, δηλαδή την σκαλίζω (εξού και τα: γλύπτης, γλυφίδα, οδοντογλυφίδα). Αρκετοί, όμως, αγνοούν τη λέξη «γλύφω» και τη θεωρούν λάθος έχοντας στο μυαλό τους μόνο τη λέξη «γλείφω», ή το αντίθετο. Γλωσσικά μπερδέματα!

Ειρωνεία ή ειρωνία;

100 Λόγοι που αποδεικνύουν ότι οι ΜΑΚΕΔΟΝΕΣ ΗΤΑΝ ΕΛΛΗΝΕΣ!

Από

 Σταυρούλα

 -

06/09/2018

Στα Αρχαία Ελληνικά, Αλέξανδρος = αυτός που νικά / καταπολεμά τους (άλλους) άνδρες. Προέρχεται από το ‘αλέξω’ το οποίο σημαίνει διώχνω, προστατεύω, εξ ου και αλεξικέραυνο, αλεξίπτωτο, αλεξίσφαιρο, αλεξίθραυσμο, αλεξήλιο και από το ‘ανήρ’(άνδρας), ενώ ο πατέρας του Φίλιππος = ‘αυτός που αγαπάει τα άλογα’, από το ‘φίλος’ και ‘ίππος’, δηλαδή ο φίλος του ίππου, του…αλόγου. Επίσης, Μακεδονία σημαίνει η χώρα των ψηλών ανδρών, αφού Μακεδνός σημαίνει ψηλός και μακρύς. Όλα Ελληνικά ονόματα, με Ελληνική προέλευση και κοινή γλώσσα.

Αφορμή για αυτό το άρθρο αποτέλεσε η συζήτηση που είχα με έναν Σκοπιανό τουρίστα στη Λεπτοκαρυά. Ούτε λίγο ούτε πολύ προσπαθούσε να μου δείξει ότι αυτός είναι απόγονος των Αρχαίων Μακεδόνων κτλ. Όταν η συζήτηση πήγε στη γλώσσα τους (όπου και πάλι προσπαθούσε να με πείσει ότι η δική τους Γλώσσα προέρχεται από τη Γλώσσα των Μακεδόνων), τον ρώτησα τι σημαίνουν τα ονόματα των Μακεδόνων και από πού προέρχονται και εκεί τα βρήκε σκούρα. Δυστυχώς γι’ αυτόν, ως γλωσσολόγος γνωρίζω κάτι περισσότερο από αυτόν.

Εν έτει ή εν έτη;

Εν έτει ή εν έτη;

Η φράση εν έτει είναι λόγια που συντάσσεται με δοτική. Έτσι, για να δούμε πώς ορθογραφείται, θα πρέπει να ανατρέξουμε στο αρχαίο ἔτος και να δούμε πώς σχηματίζεται η δοτική του. Το ἔτος, λοιπόν, κλίνεται ως εξής:

τό ἔτος
τοῦ ἔτους
τῷ ἔτει
τό ἔτος
(ὦ) ἔτος
τά ἔτη
τῶν ἐτῶν
τοῖς ἔτεσι / ἔτεσιν
τά ἔτη
(ὦ) ἔτη

Άρα η δοτική είναι έτει και η σωστή ορθογραφία εν έτει.

Πηγή: http://e-didaskalia.blogspot.gr/2016/10/blog-post_780.html#ixzz57V1yKRNK

Το λεξικό των τσοπάνηδων: Λέξεις που όλοι έχουμε ακούσει αλλά δεν ξέρουμε τι σημαίνουν

Αποκόβω: απογαλακτίζω.
Αγγειό (το): δοχείο, σκεύος.
Ανάρμεγος: το θηλυκό ζώο που δεν έχει αρμεχθεί. Είναι ανάρμεγο το κοπάδι.
Απλάδι (το): Κλινοσκέπασμα από προβατίσιο μαλλί….
Αρβάλι (το): Χάλκινο ή τσίγκινο στρογγυλό δοχείο με χερούλι για το άρμεγμα των ζώων.
Αρνάδα: Χρονιάρα προβατίνα που κρατήθηκε για «έχει», δηλ. για αναπαραγωγή. Στα γίδια λέγεται κατσικάδα.
Ασαλά(γ)ητος: αυτός που δεν παίρνει από ορμήνιες, που κάνει ότι του κατέβει στο μυαλό.

Η έκφραση "Έγινε της Πόπης"

Το τραγικό ναυάγιο του "Πόπη" που έγινε παροιμιώδης έκφραση

Το έτος 1920, ένα μετασκευασμένο επιβατικό ατμόπλοιο 408 τ. περιέρχεται στην ιδιοκτησία της "Ηπειρωτικής Ατμοπλοΐας" του Ποταμιάνου και φέρει το όνομα "Πόπη".

Το "Πόπη" ήταν ένα παλαιό σε ηλικία σκαρί, που όταν εντάχθηκε στην εταιρεία του Ποταμιάνου μετρούσε ήδη σαράντα χρόνια ζωή. Είχε ξεκινήσει ως ιδιωτική θαλαμηγός αναψυχής και αφού άλλαζε διαρκώς ιδιοκτήτες κατέληξε να μετασκευαστεί σε πλοίο ακτοπλοΐας.

Ινφογνώμων Πολιτικά: Της γλώσσας μας ετυμολογικοί θησαυροί...

Ινφογνώμων Πολιτικά: Της γλώσσας μας ετυμολογικοί θησαυροί...: Απ’ ό,τι κάλλη έχει ο άνθρωπος τα λόγια έχουν τη χάρη να κάνουσι κάθε καρδιά παρηγοριά να πάρει. Ερωτόκριτος Ταξίδι καρποβριθές...

Ηθοποιός - ευήθης - αήθης - πανούργος

Ηθοποιός σημαίνει ποιώ ήθος, λένε με καμάρι διάφοροι ημιμαθείς του "σανιδιού". Αυτό σημαίνει, όντως. Μόνο που "ήθος" (και έθος) στα αρχαία είναι ο χαρακτήρας του ανθρώπου (αλλά και το ενδιαίτημά του). Γι΄ αυτό, εκείνος που έχει καλό χαρακτήρα λέγεται ευήθης και εκείνος που έχει κακό, αήθης. Ο ηθοποιός λοιπόν πλάθει χαρακτήρες. Το αν έχει ή δεν έχει ήθος, (με την νεοελληνική σημασία της λέξης) είναι μια τελείως άλλη ιστορία, ανεξάρτητη του πόσο καλός ηθοποιός είναι. Μπορεί δηλαδή ένας πολύ ταλαντούχος ηθοποιός να είναι αήθης και ένας ατάλαντος να είναι ευήθης. Μπορεί επίσης να είναι ατάλαντος και αήθης, οπότε γίνεται λαϊκός δικαστής.

Υ.Γ. Η περιπέτεια της λέξης "ευήθης" είναι αποκαλυπτική της διαχρονικής ελληνικής κουλτούρας. Αρχικώς σήμαινε τον έχοντα καλό χαρακτήρα, τον τίμιο. Και η ευήθεια ήταν η αγαθότης του ύφους, η καλή διάθεσις, η τιμιότης, η ευγενής απλότης, (βλέπε λεξικό Δημητράκου). Ο Πλάτωνας και ο Δημοσθένης χρησιμοποιούν τον όρο με την θετική του σημασία. Φαίνεται όμως ότι το να είσαι ευήθης όταν οι άλλοι ήταν πανούργοι (μετήρχοντο δηλαδή παντός έργου, έκαναν τα πάντα για να σου τη φέρουν) σε έκανε μπουνταλά. Έτσι στην αρχαία γραμματεία για κάποιο διάστημα χρησιμοποιούνται και οι δύο σημασίες, (όπως σήμερα η λέξη "αγαθός"), αλλά τελικά επικρατεί η αρνητική. Ευήθεια σήμερα ονομάζεται η υπερβολική ευπιστία, η ανοησία. Και ευήθης είναι ο αγαθιάρης, ο εύπιστος, ο κουτός.

Θάνος Τζήμερος.

Αυτά είναι τα βασικά γνωρίσματα και οι ιδιότητες της Ελληνικής γλώσσας

1. Ἡ μόνη γλῶσσα στὸν κόσμο ποὺ ὁμιλεῖται συνεχῶς ἐπὶ 4000 ἔτη. Ὅλες οἱ ὁμηρικὲς λέξεις ἔχουν διασωθεῖ στὴν παραγωγὴ τῶν λέξεων καὶ κυρίως στὰ σύνθετα. Π.χ. μπορεῖ σήμερα νὰ λέμε νερό (ἐκ τοῦ νηρόν, ἐξ οὗ καὶ Νηρηίδες, Νηρεὺς κ.λπ.), ἀλλὰ τὰ σύνθετα καὶ τὰ παράγωγα θὰ εἶναι μὲ τὸ ὕδωρ (ὑδραυλικός, ὑδραγωγεῖο, ὕδρευση, ἐνυδρεῖο, ἀφυδάτωση, κ.λπ.) Ἢ τὸ ρῆμα δέρκομαι βλέπω, ποὺ ἔχει διασωθεῖ στὸ ὀξυδερκής.

2. Ἔξυπνοι τόνοι καὶ ἔξυπνα γράμματα. Οἱ τόνοι καὶ τὰ πνεύματα ἀλλὰ καὶ τὰ φωνήεντα εἶναι πολὺ σημαντικοὶ παράγοντες στὴν ἑλληνικὴ γλῶσσα, γιατί, ἂν ἀλλάξει ἕνα πνεῦμα ἢ ἕνας τόνος ἢ ἕνα φωνῆεν, αὐτομάτως ἔχουμε διαφορετικὴ σημασία. Π.χ. τὸ ρῆμα εἴργω (μὲ ψιλὴ) σημαίνει ἐμποδίζω τὴν εἴσοδο, ἐνῷ μὲ δασεῖα (εἱργνύω) σημαίνει ἐμποδίζω τὴν ἔξοδο (κάθειρξις). Σῦρος (μὲ περισπωμένη) εἶναι τὸ νησί, ἐνῷ Σύρος (μὲ ὀξεῖα), εἶναι ὁ κάτοικος τῆς Συρίας. Ἡ λέξη φορὰ (μὲ ὄμικρον) σημαίνει τὴν κατεύθυνση ἑνὸς πράγματος, ἡ λέξη φωρά (μὲ ὠμέγα καὶ ὀξεῖα) σημαίνει τὴν κλοπή, ἐνῷ φωρᾷ (μὲ ὠμέγα, περισπωμένη καὶ ὑπογεγραμμένη) σημαίνει ζητεῖ.

Σημασία ελληνικών λέξεων.

αμετροέπεια – έλλειψη μέτρου στα λεγόμενα, πολυλογία

αρχολίπαρος – αυτός που επιδιώκει αρχές και αξιώματα, φίλαρχος

γεραρός – αυτός που αξίζει τον σεβασμό

γλίσχρος – ανεπαρκής, πενιχρός

ενεός – άφωνος, άναυδος, σαν χαμένος (από κατάπληξη)

θρυαλλίδα – φιτίλι – αφορμή

Η ΟΜΗΡΙΚΗ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ

Η Ομηρική (Ελληνική) Γλώσσα, αποτελεί τη βάση επάνω στην οποία στηρίχτηκαν πλήθος σύγχρονων γλωσσών. Ακόμα κι αν δεν υπήρχε καμία άλλη αναφορά, ακόμα κι αν δεν είχε διασωθεί κανένα προκατακλυσμιαίο μνημείο, θα αρκούσε η Ελληνική Γλώσσα ως απόδειξη της ύπαρξης στο παρελθόν, μίας εποχής μεγάλου πολιτισμού…

Στη γλώσσα μας είναι εμφυτευμένη όλη η γνώση που κατέκτησε ο άνθρωπος, έως την παρούσα στιγμή. Κάθε ελληνική λέξη-όρος φέρει ένα βαρύ φορτίο νόησης, φορτίο που οι προγενέστεροι ‘εξόδευσαν’, για να κατακτήσουν γνωστικά τη συγκεκριμένη έννοια και να την ‘βαπτίσουν’ με το συγκεκριμένο όνομα-λέξη»

Παραδείγματα:

AFTER = Από το ομηρικό αυτάρ= μετά. Ο Όμηρος λέει: “θα σας διηγηθώ τι έγινε αυτάρ”.

«Χαιρέτα μου τον πλάτανο». Πως βγήκαν 20 ελληνικές εκφράσεις

Στην καθημερινή μας ομιλία χρησιμοποιούμε συχνά εκφράσεις των οποίων αγνοούμε πολλές φορές τη σημασία ή την προέλευσή τους. Η κάθε μία από αυτές κουβαλάει την δική της ιστορία και έχει προκύψει με αφορμή ένα συγκεκριμένο γεγονός, σ’έναν συγκεκριμένο τόπο και χρόνο και όλες μαζί αποτελούν ένα πολύτιμο κομμάτι του λαϊκού μας πολιτισμού. Πολλές από αυτές έχουν τη ρίζα τους στην αρχαία Ελλάδα ή στο Βυζάντιο, αλλά παρ’ όλα τα χρόνια που έχουν περάσει έκτοτε αυτές διατηρούν τη διαχρονικότητά τους μια και οι ανάγκες, οι φοβίες, τα πάθη των ανθρώπων, παραμένουν τα ίδια ανά τους αιώνες, αλλάζει όμως το περιβάλλον, καθώς και ο τρόπος αντιμετώπισης αυτών.

Για αρκετές απ’αυτές υπάρχουν πάνω από μία εκδοχές ως προς την προέλευση, αλλά όλες είναι εξ’ίσου ενδιαφέρουσες ή/και διδακτικές.

Παρακάτω, αναφέρονται μερικές από αυτές τις εκφράσεις και η πιο πιθανή ερμηνεία τους.

«Ας πάει το παλιάμπελο»

Τὰ βασικὰ γνωρίσματα καὶ οἱ ἰδιότητες τῆς ἑλληνικῆς γλώσσας

31/12/16

Τὰ βασικὰ γνωρίσματα καὶ οἱ ἰδιότητες τῆς ἑλληνικῆς γλώσσας

Από τα χειρόγραφα του Νεύτωνος

Ἀντώνη Ἀντωνάκου, φιλολόγου - ἱστορικοῦ
Οἱ ἰδιότητες αὐτές, πολὺ περιληπτικά, εἶναι οἱ ἑξῆς:
1. Ἡ μόνη γλῶσσα στὸν κόσμο ποὺ ὁμιλεῖται συνεχῶς ἐπὶ 4000 ἔτη. Ὅλες οἱ ὁμηρικὲς λέξεις ἔχουν διασωθεῖ στὴν παραγωγὴ τῶν λέξεων καὶ κυρίως στὰ σύνθετα. Π.χ. μπορεῖ σήμερα νὰ λέμε νερό (ἐκ τοῦ νηρόν, ἐξ οὗ καὶ Νηρηίδες, Νηρεὺς κ.λπ.), ἀλλὰ τὰ σύνθετα καὶ τὰ παράγωγα θὰ εἶναι μὲ τὸ ὕδωρ (ὑδραυλικός, ὑδραγωγεῖο, ὕδρευση, ἐνυδρεῖο, ἀφυδάτωση, κ.λπ.) Ἢ τὸ ρῆμα δέρκομαι βλέπω, ποὺ ἔχει διασωθεῖ στὸ ὀξυδερκής.

Κάθισα ή κάθησα;

Στη δημοτική το ρήμα κάθομαι, το οποίο προέρχεται από το αρχαίο ελληνικό κάθημαι, δεν έχει αόριστο στη μεσοπαθητική φωνή (αν είχε θα ήταν "καθήθηκα"), γι' αυτό δανείζεται τύπους από το συνώνυμό του καθίζω. Έτσι, σχηματίζει τους χρόνους του ως εξής: αόριστος κάθισα και (προφορικά) έκατσα, απαρέμφατο καθίσει και (προφορικά) κάτσει, μετοχή παρακειμένου καθισμένος. 

Προσοχή, λοιπόν, στην προστακτική (κάθισε, καθίστε) και στον αόριστο (κάθισα) που γράφονται με γίωτα (ι). 

Ο τύπος κάθησα είναι λανθασμένος και δε δικαιολογείται σε καμία περίπτωση!



https://e-didaskalia.blogspot.gr/2015/06/blog-post_67.html

Οι 200 τούρκικες λέξεις που χρησιμοποιούμε καθημερινά

Καθημερινά χρησιμοποιούμε πολλές δεκάδες λέξεις οι οποίες είναι τουρκικές και έχουν παρεισφρήσει στη γλώσσα μας χωρίς να γνωρίζουμε την προέλευσή τους και την αντίστοιχη ελληνική έννοια.

Οι 218 (220-2) τουρκικής προέλευσης λέξεις του καταλόγου είναι:
1. Αγάς (δεσποτικός-αυταρχικός),
2. Αγιάζι (πρωινό ή νυχτερινό κρύο),
3. Αλάνα (ανοιχτός χώρος),
4. Αλάνι (αλήτης)
5. Γιακάς (περιλαίμιο),
6. Γιαπί (οικοδομή),
7. Γιαρμάς (ροδάκινο),
8. Γιαούρτι (πηγμένο γάλα)
9. Γιλέκο (περιθωράκιον)
10. Γινάτι (πείσμα),

ΠΑΡΑΣΥΝΘΕΤΑ

- Παρασύνθετες είναι οι παράγωγες λέξεις που σχηματίζονται με τη διαδικασία της παραγωγής (δηλαδή παράγονται) όχι από απλές λέξεις, αλλά από σύνθετες.

α' συνθετικό - β' συνθετικό - σύνθετο - παρασύνθετο 

καλώς - + ορίζω - ? καλωσορίζω - ? καλωσόρισμα 

καλή - + καρδιά - ? καλόκαρδος - ? καλοκαρδίζω

- Παρασύνθετες είναι και ορισμένες λέξεις που σχηματίζονται από την ένωση δύο λέξεων (που συνήθως λέγονται μαζί, αλλά δε φτιάχνουν σύνθετη λέξη) και την προσθήκη της παραγωγικής κατάληξης:

λέξη 1 - λέξη 2 - δε φτιάχνουν σύνθετο - παρασύνθετο 

Αιγαίο - + πέλαγος - δε φτιάχνουν σύνθετο - ? αιγαιοπελαγίτικος 

έξω - + φρενών - δε φτιάχνουν σύνθετο - ? εξωφρενικός 

Νότια - + Αφρική - δε φτιάχνουν σύνθετο - ? Νοτιοαφρικανός 

Άρειος - + Πάγος - δε φτιάχνουν σύνθετο - ? Αρεοπαγίτης

Γραφή ξένων λέξεων.

Τις ξένες λέξεις μέσα σε ελληνικά κείμενα είναι καλό να τις γράφουμε με την φωνητική τους απόδοση στα Ελληνικά (με ελληνικούς χαρακτήρες) και μέσα σε παρένθεση, αν θέλουμε, μπορούμε να γράφουμε την ξένη λέξη. 

π.χ. τζιπ (Jeep)
       Σουμάχερ (chumacher )

ωφέλιμος - οφείλω

"κρείττον εστί το σιγάν του λαλείν"

"κρείττον εστί το σιγάν του λαλείν", 

δηλαδή καλύτερα να σιωπά κανείς παρά να μιλάει.

Γράφονται με μία, με δύο ή περισσότερες λέξεις.

Γράφονται με μια λέξη

1. Τα αριθμητικά από το 13 μέχρι το 19

13   δεκατρία
14   δεκατέσσερα
15   δεκαπέντε
16   δεκαέξι
17   δεκαεπτά
18   δεκαοκτώ
19   δεκαεννέα

2. Οι λέξεις:

Η ομόηχες λέξεις: η σορός και ο σωρός.

σορός και σωρός

Το ουσιαστικό σορός είναι θηλυκού γένους. Πρόκειται για αρχαία λέξη. Σημαίνει το σώμα νεκρού ανθρώπου, το λείψανο, ενώ στην αρχαιότητα η αρχική σημασία της λέξης ήταν «φέρετρο». Παραδείγματα χρήσης: Η σορός του Αρχιεπισκόπου θα εκτίθεται σε λαϊκό προσκύνημα. Η σορός του μεταφέρθηκε στο νοσοκομείο, όπου θα διενεργηθεί νεκροψία- νεκροτομή. Δεν χρησιμοποιούνται στη νέα Ελληνική λέξεις της ίδιας οικογένειας με το ουσιαστικό σορός. 

Το ουσιαστικό σωρός είναι αρσενικού γένους. Είναι και αυτή αρχαία λέξη. Δηλώνει σύνολο πραγμάτων που βρίσκονται κάπου μαζί, χωρίς να έχουν τακτοποιηθεί, ταξινομηθεί κτλ. Γνωστή είναι η φράση ένα σωρό, με τη σημασία «πάρα πολλά», λ.χ.: Έχω ένα σωρό προβλήματα. Στην ίδια οικογένεια με το σωρός ανήκουν οι λέξεις επισώρευση, συσσώρευση, σωρεία, σωρηδόν. 

«Λοιδορήσαι τους πονηρούς ουδέν εστ επίφθονον, άλλα τιμή 

τοίσι χρηστοίς, όστις ευ λογίζεται». 

(Αριστοφάνους, Ιππής).

Να ξεφτιλίζεις τους κακούς διόλου δεν είναι άπρεπο, ίσα-ίσα 

τιμά τους καλούς, έτσι λεν οι μυαλωμένοι.

Ἐτυμολογία: ταξίδι στὶς φλέβες τῆς γλώσσας μας

24/5/16

Ἐτυμολογία: ταξίδι στὶς φλέβες τῆς γλώσσας μας

Δημήτρης Νατσιός

. Ὅταν θέλω νὰ διδάξω στοὺς μαθητές μου, παιδιὰ τοῦ δημοτικοῦ, τὴν ὡραιότητα τῆς ἐτυμολογίας τῶν λέξεων τῆς γλυκάκουστης γλώσσας μας, τοὺς ἀναφέρω ἕνα πολὺ ἁπλὸ παράδειγμα. Τοὺς ρωτῶ γιατί ὀνομάστηκε ἔτσι ὁ σκίουρος. Εὔκολα καταλήγουμε στὰ δύο συνθετικά της λέξεως: σκιὰ + οὐρά. «Καὶ γιατί τὸ εἶπαν ἔτσι οἱ νουνεχεῖς καὶ εὑρηματικοὶ πρόγονοί μας; Γιατί ἡ φουντωτὴ καὶ μεγάλη οὐρά του δημιουργεῖ σκιά». Ἀμέσως τὰ παιδιὰ «ψυλλιάζονται», ὑποπτεύονται ὅτι κάτι συμβαίνει μὲ τὶς λέξεις καὶ τά... γενέθλιά τους.. Τὸ ἴδιο γίνεται καὶ μὲ τὴν λέξη ρινόκερος. «Ρὶν» εἶναι ἡ μύτη, τοὺς λὲς γιὰ τὸν ὠτορινολαρυγγολόγο, τὸν ὁποῖο ἔχουν ἐπισκεφτεῖ – τὸ πρῶτο συνθετικὸ «ὠτο», τὰ αὐτιά, ἐδῶ στὸ Κιλκίς, τὸ γνωρίζουν οἱ ποντιακῆς καταγωγῆς μαθητές, ἀπὸ τὰ νόστιμα «ὠτία» ποὺ φτιάχνουν οἱ μάνες ἢ κυρίως οἱ γιαγιάδες τους, τὸ δεύτερο συνθετικὸ «-κερος» (ἢ -κερως, ἐκ τοῦ κέρας, τὸ κέρατο), καὶ μᾶς προκύπτει τὸ ζῶο ποὺ ἔχει στὴν μύτη ἕνα κέρατο. Λέγαμε τὶς προάλλες γιὰ τὴν γενοκτονία τῶν Ποντίων καὶ ἀναλύαμε τὰ συνθετικὰ γένος + κτείνω. Τὸ κτείνω (=σκοτώνω), δὲν τὸ ἀναγνωρίζουν, ὅμως ἂν τοὺς πεῖς ὅτι σημαίνει σκοτώνω (ἐκ τοῦ σκότους), φτάνουμε στὴν αὐτοκτονία, στὰ ἐντομοκτόνα, στὴν λιμοκτονία.

Ετυμολογία αρχαίων ονομάτων: Δείτε τι σημαίνει το όνομά σας!

Τετάρτη, 18 Μαΐου 2016

Ετυμολογία αρχαίων ονομάτων: Δείτε τι σημαίνει το όνομά σας!

  

Αναρωτιέστε τι μπορεί να σημαίνει το όνομά σας;
Στη λίστα που ακολουθεί θα σας λυθεί η όποια απορία...
Αγαθοκλής (αγαθός+κλέος) ο έχων καλή φήμη.
Αγησίλαος ( άγω+λαός) ο ικανός ηγέτης.
Αθηναγόρας (Αθήναι+αγορά) ο σοφός αγορητής
Αθηνόδωρος (Αθηνά+δώρο) δώρο της Αθηνάς, ο σοφός.

Αλέξανδρος (αλέξω:απομακρύνω+ανήρ) ο απωθών τους άνδρες, ο ανδρείος.
Αλκιβιάδης (αλκή+βία) ο τολμηρότατος.
Ανδροκλής (ανήρ+κλέος) ο ένδοξος.
Αριστογένης (άριστος+γένος) ο ευγενής.

Τι έχουν πει οι ξένοι για την Ελληνική γλώσσα

16/4/16

Τι έχουν πει οι ξένοι για την Ελληνική γλώσσα

Ντε Γρόοτ (Ολλανδός καθηγητής Ομηρικών κειμένων στο πανεπιστήμιο του Μόντρεαλ) «Η Ελληνική γλώσσα έχει συνέχεια και σε μαθαίνει να είσαι αδέσποτος και να έχεις μια δόξα, δηλαδή μια γνώμη. Στην γλώσσα αυτή δεν υπάρχει ορθοδοξία. Έτσι ακόμη και αν το εκπαιδευτικό σύστημα θέλει ανθρώπους νομοταγείς – σε ένα καλούπι – το πνεύμα των αρχαίων κειμένων και η γλώσσα σε μαθαίνουν να είσαι αφεντικό.»

«ΑΙΣΧΡΟΝ έστι σιγάν, της Ελλάδος πάσης αδικουμένης»

 Δημοσθένης

 «Είναι ντροπή να σιωπάς, όταν όλη η ΕΛΛΑΣ αδικείται».

Αντιδάνεια.

Ο γάντζος ............<........... γαμψός.

Ο στυλός - το στυλό ...< stylographe <.......... στύλος.

Κόμικς - κόμιξ...............< comicus <......... κωμικός.

Τζύρος..............<.............. γύρος.

Μοτοσυκλέτα......< motocyclette<.... < κύκλος.

Στυλ....< style < stylus <... στύλος.


ΠΡΟΣΟΧΗ: Τα αντιδάνεια ακολουθούν την ορθογραφία της δάνειας λέξης.

Λέξεις που μπορεί να μην ξέρετε πως έχουν ελληνική ρίζα, λέξεις δικές μας που κάνουν "καριέρα" στο εξωτερικό

news247

Μάρτιος 12 2016 11:14

Το ξέρατε ότι το "yes" είναι ελληνικό; Το "turbo"; Το "kiss";

Το blog thedailyowl μας παρουσιάζει δέκα λέξεις με ελληνική ρίζα, που κάνουν τη δική τους "καριέρα" στο εξωτερικό, την ώρα που η ελληνική γλώσσα, απλοποιείται όλο και περισσότερο. Πάμε να τις δούμε παρακάτω.

Turbo

Και ποιός δεν την ξέρει αυτήν την μικρή λεξούλα; Από τις ηλεκτρικές σκούπες μέχρι τα αγωνιστικά αυτοκίνητα, το turbo έχει χαρακτηρίσει την απόδοση πληθώρας συσκευών και κινητήρων.  Και όμως, προέρχεται από την αρχαία ελληνική τύρβη που σημαίνει την κυκλική και ταραχώδη κίνηση. Εύκολα μπορεί να καταλάβει κανείς για ποιόν λόγο καθιερώθηκε στα αγγλικά. Επικουρικά, Τύρβη ήταν και μια τοπική θρησκευτική εορτή προς τιμή του Διονύσου που περιελάμβανε έναν διθυραμβικό χορό.

«δέσποτα μέμνησο των Αθηναίων»

Ο Πέρσης βασιλιάς Δαρείος είχε βάλει έναν δούλο να του θυμίζει βράδυ και πρωί να μην ξεχάσει να τιμωρήσει τους Αθηναίους, που είχαν βοηθήσει τις ιωνικές πόλεις να επαναστατήσουν εναντίον του. Έχει μείνει στην ιστορία το, «δέσποτα μέμνησο των Αθηναίων» – βασιλιά μου, θυμήσου τους Αθηναίου