22 Ιουνίου 2010

Τι σημαίνει η λέξη "βία" στον τέταρτο στίχο του Εθνικού Ύμνου.

Διονύσιος Σολωμός:

Σε γνωρίζω από την κόψη
Του σπαθιού την τρομερή,
Σε γνωρίζω από την όψη
Που με βία μετρά τη γη.

(Βιάζομαι, επισπεύδω, προτρέχω...επείγομαι από την ταχύτητα ή τη σπουδή με την οποία ενεργεί όποιος καταβάλλει έντονη προσπάθεια...διάθεση για ενεργοποίηση, ζέση, ζήλο...την προθυμία την οποία εκδηλώνει αυτός που ασχολείται με κάτι σοβαρό και, κατ΄ επέκταση, την επιμέλεια και την προσοχή που αφιερώνει.)

ο Καβάφης γράφει:

«Ίσως δεν έφθασεν ακόμη ο καιρός.

Να μη βιαζόμεθα· είν’ επικίνδυνον πράγμα η βία.»



Χρόνια ακούγαμε από ένα πολιτικό θερμοκήπιο ότι μία είναι η έννοια της λέξεις "βία"! Αυτοί που "γνωρίζουμε" όλοι ( μιλούσαν φυσικά για την αρχική έννοια τις λέξεις βία ). 


Το κάνανε για να πουν ότι η "δικιά τους" βία είναι καλή!
Ώσπου, μετά από ένα πρόγραμμα, το 2014, στα αστικά λεωφορεία για την προώθηση της ποίησης, ανακάλυψαν, ως δια μαγείας ότι υπάρχει και άλλη έννοια για τη λέξη!
Έγραφε στο λεωφορείο: «είν’ επικίνδυνον πράγμα η βία.» Δεν τους άρεσε! Αφού η "δικιά τους" βία είναι καλή! Έτσι ανακάλυψαν ότι τα συμφραζόμενα παίζουν ρόλο στην έννοια των λέξεων. Ότι υπάρχει, τελικά, και άλλη έννοια για τη λέξη βία. Γέμισαν τα μπλοκ τους με τους στίχους του Καβάφη για να αποδείξουν ότι η βία σημαίνει και βιασύνη...ότι δεν είναι η "δικιά τους" βία επικίνδυνη. 

Ας δούμε τι σημαίνει η λέξη "βία"στον Εθνικό Ύμνο:

Σε γνωρίζω από την όψη - την εξωτερική εμφάνιση δηλαδή - που δημιουργεί το γνώρισμα "βίας που μετράει τη γη". Άρα η λέξη "βία" αναφέρεται στην έκφραση του προσώπου και τις κινήσεις του σώματος.

Έχουμε λοιπόν: 

(Γ. ΜΠΑΜΠΙΝΙΩΤΗΣ - ΛΕΞΙΚΟ ΤΗΣ ΝΕΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ)
Σελ. 367 – 368.
Βία (χωρίς συνίζηση).
1. η άσκηση σωματικής η άλλης δύναμης, η χρησιμοποίηση απειλών…
   ….
   Φ.ρ….(δ) (μόλις και) μετά βίας: οριακά και με δυσκολία, κατόπιν πολλής προσπάθειας ή πιέσεων: «βία πέρασε την τάξη».

2. η πίεση, η ανάγκη (ωα γίνει κάτι): Φ.ρ. «ας μην πιεζόμαστε άδικα, δεν υπάρχει βία».

3. η δύναμη: Φ.ρ. «έπεσε με βία πάνω του».

4. η βιασύνη. Φ.ρ. «για ποιο λόγο τόσο βία».
ΣΥΝ: σπουδή, βιάση.

Από το λεξικό του Μπαμπινιώτη βλέπουμε ότι εκτός την αρχική της έννοια μπορεί να σημαίνει: οριακά -με δυσκολία - κατόπιν πολλής προσπάθειας, πίεση - ανάγκη, δύναμη, βιασύνη.                             
                     (Γ. ΜΠΑΜΠΙΝΙΩΤΗΣ - ΛΕΞΙΚΟ ΤΗΣ ΝΕΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ)
Σελ. 367 – 368.
Βια (με συνίζηση).
Η βιασύνη: Φ.ρ. «σε γνωρίζω από την όψη που με βια μετράει τη γη» Δ. Σολωμός.

Βλέπουμε ότι το Βια (με συνίζηση) σημαίνει "βιασύνη".

Άρα είτε με τόνο είτε χωρίς τόνο η λέξη μπορεί να σημαίνει "βιασύνη¨'.

Να δούμε τώρα τι μπορεί να σημαίνει η λέξη "βιασύνη":
( δεν μπορεί, φυσικά, να σημαίνει στο στίχο τσαπατσουλιά, επιπολαιότητα)
                    
(Γ. ΜΠΑΜΠΙΝΙΩΤΗΣ - ΛΕΞΙΚΟ ΤΗΣ ΝΕΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ)
Σελ. 367 – 368.
Βιάζω.
  …
4. ασκώ πίεση, ώστε κάτι να γίνει γρηγορότερα, επισπεύδω.
    Φ.ρ. «βιάζω τον εαυτό μου»

5. επείγομαι, δεν έχω χρόνο στην διάθεσή μου.

6. προτρέχω, σπεύδω.

Ετυμολογία:… είχε αρχικώς τη σημασία «χρησιμοποιώ βία», από όπου μετέπεσε στη σημασία «επείγομαι» από την ταχύτητα ή τη σπουδή με την οποία ενεργεί όποιος καταβάλλει έντονη προσπάθεια.

Μπορεί να σημαίνει: επισπεύδω, προτρέχω, σπεύδω: "επείγομαι από την ταχύτητα ή τη σπουδή με την οποία ενεργεί όποιος καταβάλλει έντονη προσπάθεια."

Σελ. 367 – 368.
Βιάση
Η βιασύνη

ΣΥΝ: σπουδή, Βία.

Βιά-ζομαι και βι-ά-ζομαι

…συζήτηση έχουμε και στο γνωστό στίχο του Εθνικού ύμνου του Δ. Σολωμού προκειμένου για τη λέξη βί-α που για μετρικούς λόγους προφέρεται εκεί ως μονοσύλλαβη (σημαίνοντας όμως «βιασύνη»: «Σε γνωρίζω από την όψη που με βια μετράει τη γη»(βια όχι βί-α).

Να δούμε, τέλος, και τι σημαίνει η λέξη σπουδή:

Σελ. 1661
Σπουδή:
4. η βιασύνη, το να ενεργεί κανείς βιαστικά, για να πετύχει ορισμένο αποτέλεσμα: «να ενεργήσουμε με σπουδή για να προφθάσουμε τη διωρία.»

5. η διάθεση που δείχνει κάποιος να ενεργοποιηθεί…
    Φ.ρ. «έδειξε υπερβολική σπουδή να με βοηθήσει…»

ΣΥΝ: προθυμία, ζήλος, ζέση.

ΕΤΥΜ: …Η λέξη δήλωνε επίσης τον ζήλο, τη δραστήρια προσπάθεια, την προθυμία την οποία εκδηλώνει αυτός που ασχολείται με κάτι σοβαρό και, κατ΄ επέκταση, την επιμέλεια και την προσοχή που αφιερώνει.

Σημαίνει: διάθεση για ενεργοποίηση, ζέση, ζήλο, την προθυμία την οποία εκδηλώνει αυτός που ασχολείται με κάτι σοβαρό και, κατ΄ επέκταση, την επιμέλεια και την προσοχή που αφιερώνει. 

Άρα στο στίχο του Εθνικού Ύμνου η λέξη βία σημαίνει:

Βιάζομαι, επισπεύδω, προτρέχω...επείγομαι από την ταχύτητα ή τη σπουδή με την οποία ενεργεί όποιος καταβάλλει έντονη προσπάθεια...διάθεση για ενεργοποίηση, ζέση, ζήλο...την προθυμία την οποία εκδηλώνει αυτός που ασχολείται με κάτι σοβαρό και, κατ΄ επέκταση, την επιμέλεια και την προσοχή που αφιερώνει.

                                                                                                                         Λύτος Δ. Κωνσταντίνος

4 σχόλια:

Ανώνυμος είπε...

Κι όμως, αυτό είναι κάτι το ασήμαντο, άνευ ουσίας. Ακόμα και αν σήμαινε βία με την άλλη σημασία δεν αλλάζει κάτι. Ούτως ή άλλως, ο Εθνικός μας Ύμνος έχει πολλήν βία μέσα. Ακόμα και στην πρώτη στροφή λέει 《Σε γνωρίζω από την κόψη του σπαθιού την τρομερή》.
Και φυσικά πολλές φορές η βία είναι αναγκαία και καλή• όπως άλλωστε στην Επανάσταση του 1821.

Unknown είπε...

Σας παραθέτω την απάντηση που έδωσα σε ένα θέμα που αφορά την λέξη βία στον Ε?θνκό μας ύμνο.
Κατόπιν της ζωντανής ανακοίνωσής μου με αφορμή το περιστατικό, πολλοί έσπευσαν να διορθώσουν ότι ο Σολωμός δεν εννοούσε "βία," αλλά "βιασύνη," επειδή τονίζεται στην δεύτερη συλλαβή καθώς τραγουδάμε τον Εθνικόν μας Ύμνο. Εν τούτοις, θα ήθελα να επισημάνω ότι η χρήση της δημοτικής ενίοτε αλλοιώνει την σωστή εκφορά του λόγου, όπως συμβαίνει και με το "σχολείον" που μερικοί προφέρουν ως "σχολειό".... και το ίδιο συμβαίνει όταν την λέξη "βία" προφέρουμε ως "βιά."

Το γνήσιο χειρόγραφο του Σολωμού φέρει τον τόνο στην "βία," αλλά αργότερα για το σωστό μέτρο ο τονισμός μετακινήθηκε στο άλφα. Στα σχολικά τραγουδάκια και έντυπα τονίζεται στο άλφα για ευνόητους λόγους...

Κατά τους γλωσσολογικούς κανόνες, όμως, όταν δεν υπάρχει παράδειγμα της χρήσης μίας λέξεως πέραν ενός περιεχομένου, όπως στο "βιά" που λάθος αποδίδεται στον ύμνο του Σολωμού, ουκ δυνασθήναι παρετυμολογικές υποθέσεις για την έννοια της λέξεως.
Πουθενά στην Ελληνική λογοτεχνία δεν χρησιμοποιείται το "βιά" για να πει κάποιος "βιασύνη".

Επίσης θα σας πω το εξής πασιφανές που γνωρίζει ακόμη και ο πρωτοετής γλωσσολόγος/λεξικογράφος:

Σε κάθε εννοιολογική διαφορά που προκύπτει από μετάθεση τονισμού, ο λεξικογράφος υποχρεούται να ποιήσει ξεχωριστή καταχώρηση.

Το "βιά" δεν έχει ξεχωριστή καταχώρηση σε κανένα, μα κανένα λεξικόν με την άννοια της "βιασύνης".

Αν το λήμμα βιά όντως υπήρχε ως λέξη με ξεχωριστή έννοια και φυσικά θα είχε δική του καταχώρηση. Αντί τούτου, είναι βολικά θαμμένο υπό την καταχώρησιν του λήμματος "βία" ίσως επειδή το θέμα του Εθνικού ύμνου θεωρείται "εύφλεκτο" σε αυτό το σημείο που μας παραπέμπει στην βία εαν θέλουμε να αντισταθούμε σε κάποια τυραννική εξουσία...

Αντιθέτως όμως, υπάρχει αυτή η καταγραφή: Στην καταχώρηση κάτω από την βία στο λεξικό "ΠΡΩΪΑΣ" του 1933 (προ-πολιτικής ορθότητος τύπου Μπαμπινιώτη...) βρίσκουμε το "βιά" να σημαίνει "βία" στο παράδειγμα μίας παροιμίας: "και την βιάν ο Θεός την έδωκε" = και η βία είναι πολλάκις αναγκαία και επιτρεπόμενη υπό του θείου νόμου"

Ωστόσο, εαν μετά από όλα αυτά υπάρχει κάποιος αμφισβητίας ως προς την μελέτη μου, τον παραπέμπω στο PDF της γνήσιας παρτιτούρας του εθνικού μας ύμνου που τυπώθηκε στο Λονδίνο το 1873 από το Πανεπιστήμιο της Θεσσαλονίκης: http://digital.lib.auth.gr/record/132856?ln=el
Ο τονισμός είναι ξεκάθαρα πάνω από το γιώτα. "Βία," λοιπόν, απαιτεί η Ελευθερία, κατά τον Σολωμό.

Η λέξις βία, ωστόσο, δεν ασφυκτιά αποκλειστικά μέσα στην έννοια της χειροδικίας. Εμπεριέχει την έννοια της έντονης προσπάθειας για να επιτευχθεί κάποιος στόχος, αλλά και των "βίαιων" καταστάσεων που μας περιορίζουν ως προς τις επιλογές μας. Εξ ου και η φράσις "ανωτέρα βία".

Ωστόσο, ο Σολωμός παρουσιάζει μία Ελευθερία που κρατάει το σπαθί και που φέρει την όψη που δηλώνει ότι είναι έτοιμη να το χρησιμοποιήσει κι όλας, να ασκήσει βία για να εξασφαλίσει την ελευθερία της.

Ως εκ τούτων, οι σύγχρονοι λεξικογράφοι παρετυμολογικώς και αυθαιρέτως ερμηνεύουν την "βιά" ως βιασύνη. Κάτι που εξ άλλου δεν νοείται σε ένα περιεχόμενο όπου γίνεται λόγος για την τρομερή κόψη του σπαθιού - "Σε γνωρίζω από την κόψη του σπαθιού την τρομερή".

Η εξουσία έχει παρεισφρήσει τώρα και πολλά χρόνια στα λεξικά με τους δικούς της "αναγνωρισμένους" ακαδημαϊκούς..

Χωρίς σημεία αναφοράς αντιστασιακών διδαγμάτων στην γλώσσα του και στον πολιτισμό του, όπως και η αντιστασιακή στάση μίας Ελευθερίας έτοιμη να ασκήσει βία όταν αυτή απειλείται, ένας λαός μετατρέπεται σε ένα ασπόνδυλο, χειραγωγίσημο μόρφωμα που θα έχει απωλέσει κάθε ίχνος ανάτασης, αντίστασης και εθνικής αξιοπρέπειας.

Ανώνυμος είπε...

Κάποιοι έχουν ξεχειλώσει το θέμα τόσο πολύ που γίνονται ανούσιοι και κουραστικοί χωρίς λόγο. Συμφωνώ μεν ότι η λέξη "βιά" δεν συναντάται πουθενά στην λογοτεχνία κι ότι ενδεχομένως ο τόνος αρχικά ήταν στο ι και μεταφέρθηκε στο α ώστε να ταιριάζει καλύτερα στο μέτρο.
ΟΜΩΣ η ίδια η λέξη "βία" (με τον τόνο στο ι) ΦΥΣΙΚΑ και έχει την έννοια της βιασύνης.
Λέμε "Προς τι τέτοια βία" , "Με την ησυχία σου, δεν υπάρχει καμία βία", "Τον έπιασε η βία να τα τελειώσει όλα σήμερα" κλπ κλπ... Άρα η λέξη "βία" αναμφίβολα σημαίνει και βιασύνη.
Ο ποιητής λοιπόν εννοεί ότι έχει την όψη (το βλέμμα, το ύφος) που με βιασύνη (δηλαδή με μιας, γρήγορα, άμεσα) μετράει τη γη. Ελεύθερα θα μπορούσε να πει κανείς.... που μ ένα βλέμμα της μόνον τρέχει ή ζυγίζει όλη την γη....

Ανώνυμος είπε...

Ενδιαφέρουσες ΟΛΕΣ οι τοποθετήσεις, αλλά ας μην ξεχνάμε τον λόγο για τον οποίο προέκυψε αυτό το ζήτημα: Εκείνοι που ασκούν συστηματικά την βία (με ή δίχως βιασύνη), προσπαθούν να μας πείσουν ότι "η βία (όχι η βιασύνη) καταδικάζεται από όπου κι αν προέρχεται", σε μία προσπάθεια να δημιουργήσουν ένα τοίχος ασφαλείας για να κάνουν ελεύθερα και άφοβα τις βρωμιές τους.
Και αυτό, παρόλο που στο νομικό πλαίσιο προβλέπεται ξεκάθαρα η "νόμιμη βία", π.χ. στα πλαίσια αυτοάμυνας του πολίτη ή στα σώματα ασφαλείας κατά την τέλεση νόμιμων καθηκόντων.

Δημοφιλείς αναρτήσεις